[ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ] Άντε και του χρόνου ! (όσοι απομείναμε)

Κι αν σου κάτσει;

Να μη χαλάσει το σερί.  Έγραψα πέρσι  http://www.ebloko.blogspot.gr/2012/03/2.html, έγραψα πρόπερσι  http://www.ebloko.blogspot.gr/2011/02/blog-post.html, οπότε ας δούμε πού βρισκόμαστε φέτος. Πού πατάμε δηλαδή  οι ελαιοπαραγωγοί και πού βρισκόμαστε.  

Τέλειωσε και φέτος η συγκομιδή και πριν τελειώσει είχαν ήδη τελειώσει κάμποσοι μικροπαραγωγοί, τουλάχιστον από εκείνους που έχουν την ελαιοκαλλιέργεια / ελαιοπαραγωγή ως  πηγή συμπληρωματικού εισοδήματος.  Μόνο στα τηλεοπτικά κανάλια υπάρχει η εικονική πραγματικότητα πως φέτος, λόγω της κρίσης, πολλοί στράφηκαν στα χτήματα που είχαν κληρονομήσει και ξεκίνησαν καλλιέργεια ελιάς κτλ . Παρομοίως, μόνο στις τηλεοπτικές ειδήσεις (λέμε τώρα) υπάρχει η … είδηση πως φέτος δουλεύουν  στα χωράφια και ιδίως στη συλλογή της ελιάς  Έλληνες εργάτες.  Γιατί η πραγματικότητα λέει ότι πολλοί μικροπαραγωγοί δεν μάζεψαν φέτος τις ελιές τους, γιατί δεν μπορούσαν να πληρώσουν μεροκάματα κι ούτε είχαν τη δυνατότητα να μετακινηθούν προς τα χωράφια τους και να αντιμετωπίσουν τα στοιχειώδη έξοδα συγκομιδής (μιλάω για χιλιάδες μικροπαραγωγούς που δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι στον τόπο που υπάρχουν τα χτήματά τους). Τώρα, όσο για Έλληνες εργάτες καλύτερα να μη το συζητάμε. Αλβανοί βεβαίως, Βούλγαροι επίσης και Ασιάτες εσχάτως. Μεροκάματα από 15 μέχρι 30 ευρώ (μαύρα, κατάμαυρα ασφαλώς).

Κι αν σου κάτσει;  Πού κολλάει ετούτο θα μου πεις.  Έλα, ντε.  Στη χώρα του τζόγου, με την παιδεία της «ευκαιρίας» πάντα κολλάει.  Λαχείο λοιπόν και το λάδι;  Λαχείο, καθόσον η τιμή παραγωγού είχε παραμείνει στα όρια (πραγματικού) κόστους για κάμποσα χρόνια αλλά φέτος έπιασε  …λήγοντα.  Η παραγωγή ελαιολάδου στην Ισπανία μειώθηκε κατά 80 % περίπου, πράγμα που σημαίνει μείωση της συνολικής παραγωγής (στην Ευρώπη) περίπου σε 50% ! Οι έμποροι με τα κλεισμένα  συμβόλαια (Ιταλοί κυρίως) τράβηξαν τα μαλλιά τους στην αρχή κι, όταν τα ξερίζωσαν και δεν έβγαλαν άκρη (λάδι), αναγκάστηκαν να βγουν στους «πωλητές». Στο μεταξύ τα μαντάτα διαδόθηκαν (μέχρι περίπου το τέλος του Νοέμβρη όλοι έκαναν την πάπια), οπότε οι «πωλητές» (ελαιοτριβεία,  ενώσεις αλλά και νταραβεριτζήδες) ανέβασαν τιμές.

 Με ετούτα λοιπόν και με εκείνα οι ελαιοπαραγωγοί πούλησαν (όσοι πούλησαν) το λάδι τους με τιμές πάνω από 2,50 ευρώ, ενώ την τρέχουσα περίοδο πουλάνε πάνω από 2,70€  το κιλό. Μάλιστα πολλοί συνάδελφοι παραγωγοί, που προφανώς έχουν την μαντική ή τον τζόγο στο DNA τους, αρνούνται να πουλήσουν, βέβαιοι όντες πως η τιμή του λαδιού θα φτάσει τα 3,5 ευρώ (εκεί ποντάρουν πως θα το ανεβάσει η καλή τους τύχη).  Φυσικά και δεν αποκλείεται ένα τέτοιο ενδεχόμενο, αφού στον τζόγο όλα έχουν κάποιες πιθανότητες. Το μόνο που αποκλείεται είναι το να προκόψει ο τζογαδόρος, αφού είναι κανόνας πως, όπως εύκολα τα παίρνει, και ευκολότερα τα ακουμπάει.

Κόστος παραγωγής  ή ό,τι λάχει;

Ή αλλιώς,  «προσφορά και ζήτηση», ο θεμελιώδης νόμος της καπιταλιστικής αγοράς.

Όσα χρόνια θυμάμαι, ακούω μόνιμα και σταθερά τους περισσότερους ελαιοπαραγωγούς να παραπονιούνται πως το κόστος παραγωγής είναι υψηλό –συνήθως το εκφράζουν λέγοντας πως η τιμή που πουλάνε το λάδι  στον έμπορο είναι χαμηλή.  Από όσα έχω υπόψη μου, η άποψη αυτή είναι γενικευμένη. Έχει γίνει σχεδόν απόλυτη πεποίθηση τουλάχιστον στους μικρούς και μεσαίους παραγωγούς (έχω περιγράψει τα σχετικά αυτά μεγέθη στο περί ελαιολάδου πόνημά μου).  Έτσι ως μέσο άμυνας πάρα πολλοί (όλοι σχεδόν) έχουν οδηγηθεί αφενός μεν σε πρακτικές μη καλλιέργειας (που κυμαίνονται από πλήρη εγκατάλειψη  μέχρι τα εντελώς απαραίτητα [;]), αφετέρου δε έγιναν διαχρονικά αιχμάλωτοι των επιδοτήσεων.  Φυσικά δεν θα πω ότι έχουν άδικο οι ελαιοπαραγωγοί. Και αυτό όχι για να μην κακοκαρδίσω τη φάρα μου, αλλά γιατί άλλαξαν τόσο πολύ τα δεδομένα κατά τα τελευταία 30 χρόνια, που πράγματι έχουν δίκιο, αφού οι μεταβολές έγιναν στη πλάτη τους,  δίχως παράλληλα οι λεγόμενοι αρμόδιοι φορείς να επεξεργαστούν λύσεις, να εφαρμόσουν εκσυγχρονιστικά πλάνα,  να προωθήσουν εκπαιδευτικά προγράμματα κτλ.  Κι αν κάτι έκαναν αυτοί οι αρμόδιοι φορείς, ήταν ό,τι χρειαζόταν μια πετυχημένη συνταγή για το ξεπάτωμα της παραδοσιακής ελαιοκαλλιέργειας –όπως και ΟΛΩΝ των παραδοσιακών αγροτικών καλλιεργειών – και μάλιστα κατά τρόπο που αφενός μεν να ευνοούνται οι εισαγωγές αγροτικών προϊόντων, αφετέρου δε οι τιμές καταναλωτή να μένουν πάντα σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα. 

Μόνο να σκεφτεί κανείς πώς ήταν δομημένη η ζωή της αγροτικής οικογένειας πριν από 30-35 χρόνια και πώς είναι σήμερα, θα δει αμέσως τι άλλαξε και πάνω σε ποιανού τις πλάτες.  Τότε, για παράδειγμα, μια αγροτική οικογένεια ελαιοπαραγωγών ζούσε με σχετική επάρκεια, έστω κι αν είχε  300 δέντρα και έκανε  2 τόνους λάδι.  Γιατί είχε το κοτέτσι της, τα ζώα της, τον κήπο με τα λαχανικά, το ντόπιο αλεύρι που ζύμωνε ψωμί, τον τσαγκάρη, το ράφτη κτλ.  Πού και πού κάνα  μεροκάματο  συμπλήρωνε τις ανάγκες.  Αυτά πάνε τώρα, μόνο στα διηγήματα θα τα διαβάζουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας. Τώρα λοιπόν τα 300 δέντρα δεν φτάνουν, αλλά αντίβαρα δεν δημιουργήθηκαν.

Πόσο μας στοιχίζει τελικά το λάδι;  

Στις ετικέτες των μπουκαλιών και των δοχείων που εμφιαλώνω το λάδι γράφω σταθερά  «…με κόστος  παραγωγού μεγαλύτερο από την τιμή που πουλάνε το λάδι τους στον έμπορο, οι ελαιοπαραγωγοί δεν βγάζουν μεροκάματο…».  Φυσικά η διατύπωση αυτή ενέχει την  παραδοχή της  καλλιέργειας,  δέχεται δηλαδή ότι ο ελαιοπαραγωγός εφαρμόζει ορθές και σε ένα τουλάχιστον βαθμό πλήρεις πρακτικές  καλλιέργειας  και συγκομιδής. Υπογραμμίζω  βέβαια ότι,  επειδή έτσι έχουν τα πράγματα (ως προς το κόστος και τις τιμές πώλησης),  πολλοί  ελαιοπαραγωγοί οδηγούνται  αναγκαστικά σε επιλογές  μη  καλλιέργειας  για να τους μείνει στο τέλος κατιτίς.  Καλές οι κουβέντες, αλλά για να δούμε πώς επαληθεύονται με απλή αριθμητική…

Με το που τέλειωσε η φετινή συγκομιδή, έκανα τον παρακάτω απολογισμό:

 Με τη γλώσσα των αριθμών είναι απολύτως βέβαιο πως το κόστος παραγωγής ελαιολάδου σε περίπτωση εφαρμογής ορθών πρακτικών καλλιέργειας και συγκομιδής κυμαίνεται στην περιοχή των 2 € ανά κιλό.  Είναι επίσης προφανές ότι στην περίπτωση στοιχειώδους καλλιέργειας κυμαίνεται γύρω στο 1,30 €, ενώ πέφτει κάτω από το 1 € στην περίπτωση πλήρους μη καλλιέργειας.

Αλλά ποιος κάθεται να υπολογίσει το πραγματικό κόστος;  ΚΑΝΕΙΣ από όσους τουλάχιστον ξέρω.  Έτσι  έχει επικρατήσει ο παραλογισμός να θεωρείται κόστος παραγωγού η τιμή παραγωγού, δηλαδή η τιμή που αγοράζουν οι έμποροι.  Είναι κατά τη γνώμη μου προφανές και το γράφω για πολλοστή φορά, πως αυτή η πλήρως συσκοτισμένη και εντελώς τραγελαφική προσέγγιση οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην εξαφάνιση των μικρομεσαίων καλλιεργητών, στη διαρκή αύξηση του πραγματικού κόστους παραγωγής (πάντα για την περίπτωση εφαρμογής ορθών πρακτικών), στην υποβάθμιση του τελικού προϊόντος και ασφαλώς στη διαμόρφωση τιμών καταναλωτή σε επίπεδα τιμών είδους πολυτελείας. Σημειώνω και πάλι πως η κατάσταση αυτή δεν μπορεί παρά να οδηγεί στη δημιουργία νέων τσιφλικιών, που αυτή τη φορά θα έχουν τη μορφή κάθετων μονάδων, και δεν έχω την ελάχιστη αμφιβολία πως τα επικείμενα φορολογικά μέτρα για τα αγροτεμάχια και τις φορολογικές υποχρεώσεις των αγροτών θα επιταχύνουν αποφασιστικά αυτήν την εξέλιξη (αυτό δηλαδή επιδιώκεται στην ουσία).

Επειδή τίποτα δεν είναι τυχαίο…

Με τις ελλιπείς μου γνώσεις και την όποια εμπειρία, διατύπωσα και έγραψα το 2000 -2001 τις εκτιμήσεις μου για το μέλλον της ελαιοκαλλιέργειας. Αναγκάστηκα να το κάνω «απολογούμενος» σε συναδέλφους ελαιοπαραγωγούς για την επιλογή μου να φυτέψω (τότε) ποικιλία επιτραπέζιας ελιάς (Καλαμών) αντί για ποικιλίες ελαιοπαραγωγής.  Την περίοδο εκείνη οι τιμές παραγωγού για το λάδι ήταν σε ανεκτά επίπεδα, ενώ οι τιμές βρώσιμης ελιάς ήταν τόσο ασύμφορες, που πολλοί παραγωγοί μπόλιαζαν τα δέντρα βρώσιμης σε ελαιοπαραγωγής. Ήταν όμως και περίοδος των παχιών αγελάδων, δηλαδή των ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΩΝ  ΑΕΡΑ ΚΟΠΑΝΙΣΤΟΥ. Τα πανωγραψίματα και οι μαϊμουδιές πήγαιναν σύννεφο. Δυστυχώς η πλειοψηφία των παραγωγών, ενώ έκανε λογουχάρη μια παραγωγή 2 τόνων λάδι, «δήλωνε» σαν παραγωγή 4 τόνους, για να πάρει την επιδότηση.  Όλοι ήξεραν, όλοι ήταν στο κόλπο και όλοι (σχεδόν όλοι) σφύριζαν αδιάφορα.   Έγραψα λοιπόν τότε ότι «το 2013 η αξία των ελαιοκτημάτων θα βρεθεί σε τέτοιο σημείο υποτίμησης, που κυριολεκτικά όποιος έχει πέντε φράγκα στην τσέπη θα αγοράζει ό,τι θέλει για κομμάτι ψωμί».  Δεν έχει σημασία ποιοι το πίστεψαν και ποιοι  όχι. Σημασία έχει ότι αυτή η πραγματικότητα διαμορφώνεται. Είναι ήδη ορατή.  Δυστυχώς.

Ποιος λοιπόν συζητούσε  τότε για την ΚΑΠ στα σοβαρά; Αφού έπεφτε τζάμπα χρήμα…  Στο μεταξύ  οι διαθέσιμες στρατιές αλλοδαπών εργατών γης (Αλβανών, κυρίως, τότε) με μεροκάματα της πλάκας έδιναν  την ψευδαίσθηση μεγάλου αφεντικού στον κάθε «νοικοκύρη» και τον οδηγούσαν στα καφενεία, στα «πολιτιστικά» κέντρα και στις χαρές της μεγαλούπολης. Μια χαρά πολυπληθής πελατεία για τα πολιτικά γραφεία (όχι μόνο πράσινου χρώματος). Ήταν τότε που το μεγάλο όνειρο της τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων στο τόπο που γεννήθηκαν ήταν ήδη σενάριο που φούσκωνε τα πλεμόνια των ευημερούντων (…) Ελληναράδων και τις τσέπες των λαμόγιων απόφοιτων της σχολής του ΧΑΑ. Και τώρα τι γίνεται;  Έλα, ντε.

Πάντως οι χιλιάδες «πρόωρες αγροτικές συντάξεις»  (επιστημονική μαϊμουδιά) δόθηκαν και δίνονται, έστω και κουτσουρεμένες.

Οι επιδοτήσεις γράφτηκαν στο DNA του παραγωγού. Βρέθηκαν άλλωστε νέες πιο εξελιγμένες φόρμουλες. Κάτι βιολογικές (και καλά) καλλιέργειες, κάτι αγροτουριστικά προγράμματα (μπρρρ), κάτι αναδιαρθρώσεις (!) καλλιεργειών, κάτι προγράμματα «νέων» αγροτών / κτηνοτρόφων, κάτι από δω κάτι από κει, η φάμπρικα συνέχισε και συνεχίζει να δουλεύει.  Και πάντα υπάρχουν τα προγράμματα «de minimis»  (πού να σου εξηγώ που λέει και το άσμα).

Τα ρεζερβουάρ και τα φίλτρα πετρελαίου στα τρακτέρ και σε όλα τα μηχανήματα έχουν βαφτεί κόκκινα από τη χρήση του «κόκκινου» πετρελαίου θέρμανσης. 

Στο μεταξύ τα σαΐνια ανακάλυψαν το «εργόσημο»!  Άλλοθι του κερατά. Η μαύρη και τζάμπα εργασία των αλλοδαπών νομιμοποιήθηκε διά της θεσμοθέτησης του αντιθέτου της (περίεργα πράματα, ε;).

Φωτοβολταϊκά «φυτεύτηκαν» κατά εκατοντάδες. Γιατί όχι;  Το «φωτοβολταϊκό» είναι …φυτό παντός καιρού και εδάφους. Χώρια που δεν χρειάζεται νερό, φάρμακα και λιπάσματα.  Επιδοτήσεις και τρελές αρπαχτές για ημέτερους. 

Χωματερές για πορτοκάλια, βερίκοκα και ροδάκινα;  Έ ποιος τα θυμάται τώρα αυτά;  Περασμένα μεγαλεία.

Τώρα παίζουν κάτι εξωτικά «haccp», κάτι ΠΓΕ, κάτι ΠΟΠ. Καινούργια μεγαλεία. Συστήνονται κάθε τόσο «επιτροπές» και «αντιπροσωπείες» που κάνουν ταξιδάκια στο «εξωτερικό», για να προωθήσουν (λέμε τώρα) τα ελληνικά προϊόντα, ξεκοκαλίζοντας κάποια περισσευούμενα, προφανώς, εκατομμύρια.

Ευτυχώς (για κάποιους) υπάρχουν ακόμα και οι συνεταιρισμοί.  Κάτι απολιθώματα δηλαδή παραγοντίστικα με «άκρες» σε πολιτικά γραφεία. Γίνεται νταραβέρι. Με ψίχουλα (σε σχέση με άλλες εποχές), αλλά όλο και κάτι γίνεται. Στο μεταξύ ένας νόμος, που υποτίθεται ότι πήγαινε να βάλει τάξη στους συνεταιρισμούς,  έχει γίνει κάτι σαν το γιοφύρι της Άρτας. Υπάρχουν λοιπόν συνεταιρισμοί ακόμα. Κίνημα συνεταιριστικό δεν υπάρχει. Αυτοκτόνησε (για την ακρίβεια, οδηγήθηκε σε ευθανασία).

Ξανά, ευτυχώς υπάρχουν και οι ΕΓΣ (Ενώσεις Γεωργικών Συνεταιρισμών).  Έχουν φτιάξει εργοστάσια, συσκευαστήρια, αποθήκες κτλ.,  έχουν «απορροφήσει»  δεκάδες εκατομμύρια κοινοτικών και εθνικών πόρων, κι αν κάποιος κοιτάξει προσεκτικά ένα σακούλι ρύζι που απέξω γράφει φαρδιά πλατιά και φανταχτερά «Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών ...», ίσως  δει  κάπου με πολύ μικρά γραμματάκια «εισάγεται από …».  Αν δεν το δει, θα μείνει με την ψευδαίσθηση ότι αγοράζει ελληνικό προϊόν. Για τέτοιες …Ενώσεις μιλάμε.

Τις μέρες αυτές εξελίσσονται αγροτικές κινητοποιήσεις. Κάμποσες χιλιάδες αγρότες βρίσκονται στα «μπλόκα».  Όμως οι χιλιάδες εργάτες γης δεν είναι μαζί τους. Αυτοί δεν κινητοποιούνται.  Μερικοί συνομιλητές με ρωτήσανε  γιατί δεν γράφω κάτι για τα μπλόκα των αγροτών. Απάντησα πως έτσι κι αλλιώς μόνο τη γνώμη μου λέω και κανένα δεν επιδιώκω να επηρεάσω, χώρια που με ξινίζει ανυπόφορα το γεγονός των τόσο πολλών συμπαραστατών. Τι διάολο, όλα τα  λεγόμενα πολιτικά κόμματα σκοτώνονται για το ποιο είναι πιο πολύ με τους αγρότες; Αλλά εγώ δεν είμαι με τα πολιτικά κόμματα, οπότε κάτι μου βρομάει εδώ.  Τέλος πάντων.  Έχω λοιπόν την ίδια γνώμη που έγραψα και ξανάγραψα πέρσι, πρόπερσι και πάει λέγοντας. Βλ. http://www.ebloko.blogspot.gr/2010/01/blog-post_25.html  &  http://www.ebloko.blogspot.gr/2010/02/blog-post_12.html . Τι άλλο να γράψω; Σάμπως άλλαξε κάτι;  Εν πάση περιπτώσει εγώ με τους αγρότες είμαι ως αγρότης.  Αλλά είμαι και με τους εργάτες γης. Είμαι και με εκείνους που αγοράζουν τα αγροτικά προϊόντα, για να τραφούν.  Δύσκολη είναι η εξίσωση, το ξέρω, αλλά αυτές οι εξισώσεις στον καπιταλισμό μας δεν έχουν εύκολες λύσεις (για την ακρίβεια δεν έχουν λύσεις). Κάποιες όμως ισορροπίες έστω και εύθραυστες μπορεί να έχουν.

Για την ώρα  τολμώ την πρόβλεψη πως οι συνάδελφοι ελαιοπαραγωγοί δεν θα βγουν φέτος στα μπλόκα (που δεν βλέπω φέτος να μπλοκάρουν Εθνικές Οδούς αλλά παράδρομους μόνο) . Ας όψεται η καταστροφή των Ισπανών ελαιοπαραγωγών. Του χρόνου ίσως (…).

Πάντως εγώ  επιμένω στο e-μπλόκο. Και επιμένω γιατί, φίλοι μου ελαιοπαραγωγοί, καλό είναι για όλους εμάς που το λάδι μας  φέτος  πουλιέται πάνω από 2,5 ευρώ, αλλά εμένα τουλάχιστον με νοιάζει να μπορεί να το αγοράσει και ο κόσμος  για να το φάει.  Αν είναι να πηγαίνει σε εξαγωγές,  γιατί έχει ζήτηση κι ανεβαίνει  η τιμή του (για τους εμπόρους), αν είναι να μη μπορεί να το φάει η ελληνική οικογένεια και να αναγκάζεται να καταφεύγει στα εισαγόμενα σκάρτα σπορέλαια, κάτι πιθανώς δεν κάνουμε καλά. Εμείς οπωσδήποτε και  κάποιοι άλλοι επίσης.  Τι θα πει 80 ευρώ ο ντενεκές; Ναι, ναι πολλοί παραγωγοί πουλήσαμε φέτος χύμα λάδι σε  ντενεκέ 16,5 λίτρων με 75 – 80 ευρώ.  Κορόιδα ψάχνουμε ή μήπως πουλάμε είδος πολυτελείας  σε τιμή 4,80  ευρώ το κιλό, βαλμένο μάλιστα σε ένα άθλιο και επικίνδυνο τσίγκο;  Μήπως δεν ξέρουμε ότι, σε κάνα δυο μήνες αφού ανοιχτεί ο ντενεκές, το λάδι θα έχει γίνει κάτι σαν λάδι μηχανής;  Κι έτσι δεν νομιμοποιούμε με τον καλύτερο τρόπο την πώληση του λαδιού που είναι συσκευασμένο σε φανταχτερά μπουκαλάκια σε τιμές 7 ευρώ από τα ράφια των μπακάληδων; 

Υποτίθεται ότι η διακίνηση του λαδιού σε κουβάδες έχει απαγορευτεί εδώ και κάτι χρόνια διά νόμου και ροπάλου.  Ωστόσο όλοι κάνουν τα στραβά μάτια.  Αρμόδιοι, αναρμόδιοι, υπεύθυνοι, ανεύθυνοι και ανευθυνοϋπεύθυνοι.  Εμ, δεν είναι τυχαίο. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Και σίγουρα δεν είναι για το καλό μας…

Έχω την απόλυτη πεποίθηση πως όταν εμείς πουλάμε το λάδι χύμα στα 2,5 ευρώ, πρέπει ο κόσμος να μπορεί να το αγοράσει στα 4,5 ευρώ και μάλιστα συσκευασμένο, όπως πρέπει και όπως αξίζει στο προϊόν μας.  Αυτό είναι δική μας δουλειά και ευθύνη.

                                                            …άντε λοιπόν, και του χρόνου !